«حسن بشیر» از مطالعات تازه اش درباره فرهنگ وقف می گوید

«حسن بشیر» از مطالعات تازه اش درباره فرهنگ وقف می گوید

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)

25 آذر 1393 ساعت 5:51

گزارشگر :

جدیدترین کتاب دکتر حسن بشیر، استاد و پژوهشگر حوزه رسانه با عنوان «فرهنگ وقف، مفاهیم بنیادین فرهنگ اسلامی» منتشر شد. از این نویسنده امروز در همایش «وقف و رسانه» تقدیر خواهد شد.

________________________________________

دکتر بشیر در گفت و گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با اعلام این خبر عنوان کرد: این کتاب در هشت فصل تهیه و تنظیم شده و دربردارنده موضوعاتی مانند معناشناسی، تحولات گفتمانی و تبیین ارتباطی وقف، وقف به مثابه رسانه، جایگاه وقف در فرهنگ اسلامی، کارکردهای حقوقی، اقتصادی و اجتماعی وقف، کارکردهای فرهنگی و ارتباطی وقف، وقف و واقفان و آسیب شناسی وقف است.

بشیر با بیان این‌که وقف، یک احسان ماندگار، صدقه جاریه و خیر مستمر است، افزود: در عصر حاضر تحول موارد وقف از موارد عینی و مادی به موارد معنوی، فضای مجازی و سایر موارد حقوقی، تأثیر فراوانی بر گسترش وقف و تاثیرگذاری آن در پیشرفت جوامع کرده است، از طرفی گسترش مطالعات میان رشته‌ای، عاملی برای تحلیل رویکردهای مختلف از منظرهای گوناگون شده است. توسعه مطالعات اجتماعی با رویکردی اسلامی یکی از موارد مهم پژوهش‌های میان رشته‌ای که در این زمینه در حال گسترش است.

وی ادامه داد: البته باید اذعان کرد این مطالعات به مراتب سخت‌تر و پیچیده تر از سایر مطالعات میان رشته ای در حوزه‌های علوم دیگر است و در این کتاب تلاش شده وقف به عنوان یک حوزه مهم علمی از منظر اسلامی و سایر علوم مختلف اجتماعی به ویژه ارتباطی و فرهنگی مورد بحث و بررسی قرار گیرد، زیرا وقف علاوه بر این که یک اقدام خیرخواهانه و احسان ماندگار است، رسانه‌ای کامل به شمار می‌آید که پیام اسلامی را به جامعه منتقل می‌سازد.

رابطه رسانه و وقف

به گفته بشیر، این رسانه به خوبی نشان داده است که با وجود رویکردهای مختلف در نگاه به رسانه، تعامل میان دین و رسانه امکان پذیر بوده است، البته بسیاری از مفاهیم عمیق دینی،‌ از طریق رسانه‌های نوین به دلیل ضعف‌هایی که ذاتاً در ماهیت این رسانه‌ها وجود دارد، نمی‌توانند به شکل کامل منتقل شوند اما این به معنای این نیست که نتوان از رسانه‌های مدرن به شکل بهینه در انتقال مفاهیم دینی، حتی در حد نازل استفاده کرد.

بشیر با بیان این که کتاب وقف، چهارمین کتابی است که در حوزه مفاهیم بنیادین فرهنگ اسلامی یا علوم انسانی اسلامی توسط اینجانب تألیف شده است، یادآور شد: این اثر علاوه بر مقدمه و نتیجه گیری نهایی از هشت فصل تشکیل شده است که توضیح مربوط به هر فصل به اختصار آورده می‌شود، به عنوان مثال فصل اول، با عنوان «معناشناسی، تحولات گفتمانی و تبیین ارتباطی وقف» به مباحث معناشناسی، تحولات گفتمانی و تبیین ارتباطی وقف پرداخته است و تعاریف لغوی و اصطلاحی و نیز معنای وقف در ادیان دیگر مورد بحث قرار گرفته‌اند.

وی افزود: همچنین با توجه به این‌که وقف، خود یک رسانه است، برای شناخت هر چه بیشتر آن، معنای رسانه، ابعاد رسانه و شیوه تعامل رسانه با وقف مورد بررسی قرار گرفته شده است، در فصل دوم نیز که «وقف به مثابه رسانه» نام دارد، به وقف به عنوان یک رسانه تمام عیار نگاه شده و کارکردهای آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند و یکی از مسائل مهم در این زمینه همگرایی میان رسانه و وقف برای انتقال پیام بوده که مورد مطالعه قرار گرفته است. به همین دلیل عوامل مؤثر در ارتباط رسانه‌ای وقف به شکل ویژه بررسی و عناصر آن مشخص شده است.

بشیر با اشاره به سومین فصل این کتاب توضیح داد: این فصل با عنوان «جایگاه وقف در فرهنگ اسلامی» به جایگاه وقف در فرهنگ اسلامی به ویژه در آیات و روایات مختلف می‌پردازد و در همین زمینه «شبکه معنایی مفاهیم وقف»‌ در قران کریم مشخص و اخلاق شناسی وقف در این زمینه تبیین شده است.

نگاهی به کارکردهای حقوقی وقف

به گفته وی «کارکردهای حقوقی، اقتصادی و اجتماعی وقف» چهارمین فصل کتاب به شمار می‌آید که در آن کارکردهای حقوقی، اقتصادی و اجتماعی وقف بررسی شده است، وقف از منظر حقوقی کارکردهایی دارد که گسترش این کارکردها منوط به ایجاد تحول جدی در نگاه به حقوق به ویژه حقوق (مالکیت) معنوی دارد. همچنین کارکردهای وقف در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز متنوع و متعدد است که در این فصل تلاش شده است که به سه حوزه حقوقی، اقتصادی و اجتماعی وقف از منظرهای مختلف با نگاه تحلیلی پرداخته شود.

این پژوهشگر و فعال حوزه رسانه درباره فصل پنجم کتاب با عنوان «کارکردهای فرهنگی و ارتباطی وقف» نیز، عنوان کرد: در این مبحث به کارکردهای فرهنگی و ارتباطی وقف پرداخته شده و کارکردهای ارتباطی و فرهنگی وقف از یک سو با معنای آن مرتبط است که در تحول گفتمانی مفهوم آن از حبس و صدقه تا جعل و وقف نشان داده شد و از سوی دیگر بستگی به شرایط و موقعیت‌های فرهنگی، ارتباطی و اجتماعی دارد که از این مفهوم چه برداشت و چه معنایی متصور است، در این فصل می‌خوانیم که پیام وقف، یک حرکت ارتباطی است که توسط سه عنصر مهم ایجاد و منتقل می‌شود.

بشیر با اشاره به فصل ششم کتاب با عنوان «کارکردهای آموزشی، علمی، و هنری وقف» نیز گفت: کارکردهای مختلف آموزشی، علمی و هنری وقف در این بخش بررسی شده است، این رسانه مهم دینی، همانند سایر رسانه‌ها کارکردهای اطلاع رسانی، آموزشی و ارشادی دارد که در اینجا علاوه بر کارکرد آموزشی، کارکردهای علمی و هنری وقف مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند، در حوزه آموزشی و علمی وقف مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز فراوانی را در جامعه اسلامی ایجاد کرده است که در این فصل به برخی از آن‌ها مانند نظامیه‌ها، دانشگاه الازهر، مراکز علمی بخارا اشاره شده است.

به گفته وی، وقف در حوزه هنری نیز تاثیرات فراوانی در خلق فضای اسلامی و تجلی فرهنگ اسلامی داشته است. موقوفات در حقیقت، فضای شهرهای اسلامی را در طول تاریخ تغییر داده‌اند و نوعی از فرهنگ ساختاری شهری را به وجود آورده‌اند. این حرکت فرهنگی نه تنها منعکس کننده فرهنگ اسلامی است،‌ بلکه در ماندگاری و پایداری شهرهای اسلامی نیز تأثیر فراوان داشته است.

همه چیز درباره وقف

بشیر یادآور شد: در فصل هفتم نیز که «وقف و واقفان: مطالعات موردی» نام دارد، برخی از موقوفات و وقف نامه‌ها به عنوان مطالعات موردی بررسی شده‌اند و در همین زمینه تاکید شده است که نهاد وقف، کارکردهای مختلفی دارد که نیازمند مطالعات گوناگونی است و یکی از همین مطالعات، بررسی موقوفات و واقفان است، در این فصل تلاش شده به برخی از موقوفات و کارکردهای آن‌ها اشاره شود. موقوفات انجام گرفته در طول تاریخ تنوع و تعدد فراوان داشته و می‌توان گفت که در هر زمینه ممکن، تا آنجا که جامعه مورد نیاز داشت، موقوفاتی تعیین شده‌اند. مطالعه این موقوفات، از جنبه‌های مختلف می‌تواند اهمیت «وقف» را نشان دهد و مطالعات این فصل شامل سه حوزه عبادی، آموزش و بهداشتی است.

بشیر تاکید کرد: در فصل هشتم نیز آخرین فصل کتاب به شمار می‌آید به موضوع آسیب شناسی وقف پرداخته شده است. با توجه به این‌که مطالعه آسیب شناسی هر حوزه و برطرف سازی آسیب‌های آن می‌تواند تأثیر زیادی بر  پیشرفت و توسعه آن حوزه داشته باشد و اصولاً با فهم آسیب‌هاست که می‌توان به خوبی‌ها، فواید و تاثیرات مثبت یک حوزه به شکل مناسب آشنایی پیدا کرد این مبحث در کتاب گنجانده شده و در این فصل به دو رویکرد مهم آسیب شناسی وقف یعنی «آسیب شناسی ایجابی» و «آسیب شناسی سلبی» پرداخته شده است.

وی یادآور شد: امیدوارم با گسترش مطالعات مربوط به مفاهیم مختلف ارتباطات از منظر علوم اسلامی و علوم انسانی و اجتماعی به ویژه از بعد فرهنگی و ارتباطی، به شکل میان رشته ای، بتوان در آینده نسبت این حوزه‌ها را با همدیگر سنجید و به یک فهم مشترک از مفاهیم مزبور دست یافت و این کتاب، همانند کتاب‌های دیگری که در این حوزه میان رشته ای تألیف شده‌اند،‌ بتواند گامی مؤثر در فهم مطالعات میان رشته ای علوم ارتباطی و علوم اسلامی بردارد.

کتاب «فرهنگ وقف» در 326 صفحه به تازگی توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی، در شمارگان 1500 نسخه و قیمت 20 هزار تومان منتشر شده است.

دکتر حسن بشیر، مدرک کارشناسی ارشد رشته روابط بین‌الملل خود را از دانشگاه ناتینگهام ترنت انگلستان و با پایان‌نامه «تأثیر مشاهده تلویزیون بر فعالیت‌های اجتماعی- فرهنگی در جامعه ایرانیان لندن: مطالعه نمونه‌ای» دریافت کرده است. او همچنین مقطع دکتری را در رشته جامعه‌شناسی ارتباطات بین‌الملل در دانشگاه لیستر انگلستان گذرانده است. وی علاوه بر تحصیلات دانشگاهی، دارای تحصیلات حوزوی نیز است. از جمله آثار تألیف یا ترجمه دکتر بشیر می‌توان به تألیف کتاب‌های «هویت اسلامی در قرن بیست و یکم: چالش تجدد»، «ریشه‌های انقلاب اسلامی در ایران: نگاه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی»، «تروریسم: تعریف، ریشه‌ها، راه حل‌ها»، «قدس: شهر ادیان ثلاثه و حاکمیت اسلام»، «تعامل فرهنگ و سیاست: از تئوری تا واقعیت»، «تعامل دین و ارتباطات»، «نقش مطبوعات در فرآیند نوسازی سیاسی و اجتماعی ایران در دوره قاجاریه»، «خبر: تحلیل شبکه‌ای و تحلیل گفتمان» و «رسانه‌های بیگانه: قرائتی با تحلیل گفتمان» و ترجمه کتاب‌های «مرزهای نو در ارتباطات بین‌الملل»، «گفتارهایی درباره فرهنگ، ارتباطات و توسعه» و «رسانه‌ها در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس» و «دعوت اسلامی: مفاهیم بنیادین فرهنگ اسلامی» اشاره کرد.

________________________________________

کد مطلب: 210900

آدرس مطلب: http://www.ibna.ir/fa/doc/shortint/210900/حسن-بشیر-مطالعات-تازه-درباره-فرهنگ-وقف-می-گوید

ایبنا

  http://www.ibna.ir