ایده ای به نام «خانوادة شبکه ای»

ایده ای به نام «خانوادة شبکه ای»

اخیرا ایده «خانواده ی شبکه ای» به عنوان یکی از راه حلهای مناسب برای بکارگیری شبکه های اجتماعی و دور شدن از بداخلاقی های آنها توسط دکتر حسن بشیر، دانشیار دانشگاه امام صادق (ع) مطرح شده است که به همین دلیل با وی در این زمینه به صحبت نشسته ایم.

سوال: آقای دکتر بشیر، اخیرا متوجه شدیم که جنابعالی ایده ای را به نام «خانواده ی شبکه ای» مطرح کرده اید؟ لطفا این ایده را توضیح دهید؟

جواب: همانگونه که می دانید، موضوع شبکه های اجتماعی به یک مساله اجتماعی و یک موضوع فراگیر دولتی و عمومی تبدیل شده است. بحث بر سر این است که آیا می توان از بداخلاقی های شبکه های اجتماعی دور شد و از خوبی های آن بهره مند شد؟ آیا اصولا می توان این کار را انجام داد یا به دلیل اینکه کاربران، هر آنچه که می خواهند می توانند در این شبکه ها منتشر کنند، بنابراین، اقدام به پالایش آن کاری به شدت سخت و در حقیقت امکان ناپذیر است.

از طرفی امکان بستن همه این شبکه ها نه امکان پذیر است و نه به مصلحت. بهر حال، چه بخواهیم و چه نخواهیم موضوع فیلتر شکن ها جدی است و در آینده به احتمال قوی حتی بدون این فیلتر شکن ها می توان دسترسی کامل به این شبکه ها پیدا کرد. بنابراین، باید راههای دیگری را در این زمینه پیشنهاد کرد که بکارگیری شبکه های اجتماعی به شکل بهتری توسط افراد جامعه انجام گیرد. یکی از راههای مقابله با بدآموزی ها و بداخلاقی های شبکه های اجتماعی، مساله سواد رسانه ای است. بحث سواد رسانه ای فقط متعلق به این نیست که ما شناختی از رسانه و شیوه بکارگیری آن داشته باشیم. مهمتر از آن باید بدانیم که چگونه با رسانه باید تعامل داشته باشیم و محتوای آن را قرائت کنیم. اصولا بحث گزینش محتوایی در اینجا اهمیت ویژه ای پیدا می کند و شرایط و موقعیت های حاکم بر شیوه انتخاب محتوا.

اما مهمتر از آن، بنظر می رسد که یکی از راههای استفاده بهینه و مفید از شبکه های اجتماعی ایجاد فضاهای دوستانه و بخصوص خانوادگی در این شبکه ها است که بتواند به مثابه یک شبکه ی خانوادگی عمل نماید.

سوال: یعنی مقصود این است که بخشی از شبکه اجتماعی به شبکه خانوادگی تبدیل شود؟

جواب: آری. اما این موضوع نیازمند توضیح بیشتری است. در شرایط کنونی که تلفن های همراه و شبکه های اجتماعی بیشترین ابزارهای ارتباطی ما را تشکیل می دهند، وضعیت ارتباطی افراد، حتی در یک خانواده، دچار تغییر و تحول شده است. در حقیقت، همه روابط چهره به چهره، ملاقات های خانوادگی، صله رحم ها، و احوالپرسی ها نه تنها از حالت فیزکی خارج شده، بلکه حتی از حالت تماس تلفنی خارج شده و هم اکنون بیشترین ارتباطات از طریق پیامک ها و اکنون از طریق پیام گذاری در شبکه های اجتماعی مانند تلگرام صورت می گیرند. این یعنی «مرگ ارتباطی» یا حداقل «سکته ارتباطی» است. بنابراین، باید به این فکر افتاد که هم از طرفی این وضعیت را تغییر داد و هم از شبکه های اجتماعی به شکل مناسبتر استفاده نمود.

یکی از پیشنهاداتی که در این زمینه اخیرا مطرح کرده ام، تشکیل «شبکه ی خانوادگی» است که در شبکه های اجتماعی می توانند بخوبی شکل بگیرند. این شبکه ها، توسط افراد خانواده تشکیل می شوند و در این شبکه ها تلاش می شود که همه اعضای خانواده حضور داشته باشند و با همدیگر یک کانون گرم شبکه ای را ایجاد کنند. در این شبکه هر آنچه که مربوط به خانواده به شکل عمومی است می تواند درج شود و اعضای خانواده می توانند حداقل در یک فضای خوب و سالم همدیگر را ملاقات کنند. قطعا در چنین فضایی امکان درج محتوای غیراخلاقی وجود نخواهد داشت. حتما، همه افراد به گونه ای عمل خواهند کرد که ارتباطات و پیوند آنها با همدیگر بهتر و مستحکمتر باید باشد. بدیهی است که تلاش می شود از اطلاعات مفید همدیگر را آگاه سازند و بالاخره، مسائل جاری زندگی را با همدیگر در میان بگذارند. این وضعیت، یک فضای جدیدی از حضور هویتی را ایجاد خواهد کرد و مجموع خانواده در یک فضای مناسبی به دیدار همدیگر خواهند رفت.

سوال: آیا فکر نمی کنید که تقویت این شبکه ی خانوادگی، به ارتباطات چهره به چهره لطمه خواهد زد و این ارتباطات را به حداقل خواهد رساند؟

جواب: سوال خوبی است. بالاخره ما در شرایطی داریم زندگی می کنیم که این وضعیت دچار آسیب جدی شده است. بسیاری از ارتباطات به شکل مجازی در حال شکل گرفتن است. حتی اخلاق مبتنی بر صله ارحام و ارتباطات با اعضای خانواده و حضور در میان آنها تبدیل به ارتباطات از راه دور و مجازی شده است. علاوه بر این وضعیت، در شرایط جدید، مشکل بداخلاقی های موجود در شبکه های اجتماعی آسیب های زیادی را به افراد مختلف، بخصوص جوانان، وارد کرده است. بنابراین، باید به این مساله توجه کرد که حداقل برای کاهش این بداخلاقی ها، یا حداقل دورسازی افراد از این بداخلاقی ها از طرفی و از طرف دیگر ایجاد فضایی برای ارتباط خانوادگی که بتواند هویت سازی کند و تاریخ و فرهنگ یک خانواده را تثبیت کند، یکی از بهترین راهها ایجاد همین «شبکه ی خانوادگی» است.

سوال: بنظرتان این شبکه ی خانوداگی چه تاثیری در تقویت خانواده ها خواهد داشت؟

جواب: اصولا خانواده ها با دو شیوه ارتباطی مستحکم می شوند، یکی ارتباط رو در رو و آشنایی از نزدیک و دیگری در جریان قرار گرفتن در مورد مسائل و جریان های حاکم بر خانواده. این مسائل و جریان ها هویت افراد خانواده را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر، تاریخ خانواده، هویت ساز است و این تاریخ از طریق صحبت کردن و انتقال تجربیات و خاطره ها و برداشت ها شکل می گیرد و در ذهن افراد خانواده تثبت می شود و این خودش هویت ساز است. بنابراین، هویت یک خانواده محصول تاریخ و فرهنگ و ارتباط است که باید به این سه عنصر اساسی توجه کرد. در شبکه ی خانوادگی، می توان به همه این مسائل پرداخت. اتفاقا درج خاطره ها و تجربیات و مشکلات و راه حلها نه تنها همه افراد خانواده را در جریان تاریخ ساخت خانواده قرار می دهد، بلکه آنها را با تک تک این تجربیات و خاطره ها پیوند می دهد و در آن صورت یک «پیوند خانوادگی» ایجاد می شود. هم اکنون برخی از افراد، کانال خاص خودشان را مثلا در تلگرام ایجاد کرده اند که کارها و نوشته ها و یادداشت های خودشان را درج می کنند. چه خوب است که در این زمینه این مساله به خانواده ها نیز سرایت کند و خانواده ها برای ایجاد این فضای امن فرهنگی، کانالهای خانوادگی را ایجاد کنند و در این فضا به فرهنگ سازی میان اعضای خانواده بپردازند. من برخی از این کانالها یا شبکه های خانوادگی را دیده ام. در این شبکه ها بسیاری از مسائل فرهنگی، اخلاقی، دینی، تجربه ها، خاطرات، عکس ها و غیره درج می شوند و افراد یک خانواده بخوبی از آنها استفاده می کنند و دیدارهای مجازی خود را به مثابه یک عامل ارتباط قوی انجام می دهند. حداقل در این فضا دیگر از بداخلاقی ها خبری نیست. یعنی معمولا نمی تواند حضور پیدا کنند و ضمنا به شکل مناسب نیز بخشی از وقت و زمان بکارگیری سایر شبکه های دیگر را نیز بخود اختصاص می دهد که این خودش یک حرکت مطلوب و مفیدی است.