وب نما: پنجره ای بر مباحث میان رشته ای فرهنگ و علوم ارتباطات

پنجره ای بر مباحث میان رشته ای فرهنگ و علوم ارتباطات

وب نما: پنجره ای بر مباحث میان رشته ای فرهنگ و علوم ارتباطات

پنجره ای بر مباحث میان رشته ای فرهنگ و علوم ارتباطات

دکتر حسن بشیر در گفتگو با دعبل: تنوع مخاطب مورد توجه قرار گیرد

دکتر حسن بشیر در گفتگو با دعبل: تنوع مخاطب مورد توجه قرار گیرد

 

دعبل نیوز

دوشنبه 28 خرداد 1397

http://www.deabelnews.ir/news/33062 

 

حضور نوجوانان و جوانان در برخی از برنامه‌های مذهبی و یا بهره‌برداری از این برنامه‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که از شخصیت سخنران، محتوای سخنرانی، فضای سخنرانی، مکان و زمان سخنرانی، وابستگی محلی و امثالهم متاثر می‌باشد. بدیهی است هرگونه تحول در این زمینه می‌تواند جذابیت لازم را بیشتر یا کمتر کند.

 

رضا دستجردی/ دعبل: آنچه مخاطب امروز برنامه‌های مذهبی را به پای منبرهای هیئت مذهبی می‌کشاند عشق به فراگیری آموزه‌های انسانی و والای ائمه اطهار و انتقال مفاهیم ارزشمند آن است که چراغ راه امروز و آینده جامعه قلمداد می‌شوند اما آیا هیئت امروز با این نگاه به ارائه برنامه به مخاطب عمدتا جوان و جویای معارف اسلامی می‌پردازد؟ دکتر حسن بشیر استاد ارتباطات بین‌الملل دانشگاه امام صادق (ع) در گفتگو با دعبل از کم و کیف برنامه هیئت‌های مذهبی سخن می‌گوید.

 

سوال: چرا ما یک محتوا را در برنامه‌ها و هیئت‌های مذهبی با وجود مخاطبان مختلف ارائه می‌کنیم؟

پاسخ: این وضعیت در مورد همه صادق نیست. به عبارت دیگر، ما در سال‌های اخیر شاهد نوعی از تحول در محتوای هیئت‌ها و برنامه‌های مذهبی هستیم که می‌توان به برخی از آنها اشاره نمود:

- تحول از طرح تاریخ‌نگاری وقایع مذهبی به تحلیل تاریخی وقایع مزبور

- حضور سخنرانان تحصیل‌کرده حوزه و دانشگاه در بسیاری از هیئت‌ها

- تحول در اشعار و مرثیه‌ها و طرح مسائل جدید معاصر

- حضور نوجوانان و جوانان بیشتر در این مراسم و ایجاد فضای جوان‌گرایی در این زمینه

- وجود شعارهای جدید مورد نیاز روز در این مراسم که حاکی از به روز بودن آنهاست.

البته این حرکت تحولی را نمی‌توان در همه هیئت‌ها، برنامه‌ها، مراسم و نقاط مختلف کشور یکسان دانست اما می‌توان آثار این تحول را دید و شناسایی کرد. بدیهی است که این تحول کافی نیست. ظرفیت معنایی محتواهای مذهبی ما بسیار بیشتر از این چیزی است که هم‌اکنون بازنمایی می‌شود. البته آموزش در این زمینه نیز کم است، در حالی‌که باید شرایط آموزش‌های بهتر در این زمینه و تولید محتواها و اشعار و شعارهای مناسب ایجاد شود.

 

سوال: آیا مخاطب هیئت مذهبی، مخاطب برنامه‌های مذهبی هم هست؟

پاسخ: در این زمینه قطعا تفاوت‌هایی وجود دارد که البته امکان محاسبه این موارد تا اندازه زیادی سخت است اما می‌توان گفت که قشر هیئتی با قشر برنامه‌های مذهبی از جنبه‌های مختلف تمایز داشته و به همین دلیل، حضور آنان در این گونه مراسم می‌تواند متفاوت باشد. بدیهی است که در این زمینه نیز نمی‌توان یک حکم واحد صادر نمود. تحولات ایجاد شده در هیئت‌ها و برنامه‌های مذهبی نیز نوعی از جاذبیت برای هر دو قشر ایجاد کرده است که می‌تواند در حضور آنان تاثیرگذار باشد.

 

سوال: آیا امروز خصوصا در میان جوانان اقبالی به برنامه‌های مذهبی وجود دارد؟ اگر خیر، علل آن چیست؟

پاسخ: در این زمینه نمی‌توان یک وضعیت یکسان را مطرح کرد. حضور نوجوانان و جوانان در برخی از برنامه‌های مذهبی و یا بهره‌برداری از این برنامه‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که از شخصیت سخنران، محتوای سخنرانی، فضای سخنرانی، مکان و زمان سخنرانی، وابستگی محلی و امثالهم متاثر می‌باشد. بدیهی است هرگونه تحول در این زمینه می‌تواند جذابیت لازم را بیشتر یا کمتر کند.

 

سوال: اصولا مخاطب هیئت و برنامه‌های مذهبی کیست و آیا برنامه‌ای که تهیه می‌شود مطابق خواست و سلیقه اوست؟

پاسخ: مخاطبان همه این برنامه‌ها مردم هستند. بدیهی است که این مردم از اقشار مختلف تشکیل شده‌اند. در برنامه‌های مذهبی نیز تلاش می‌شود که در جهت جذب این اقشار مختلف، اهداف مختلفی طراحی شوند اما باید به این مساله نیز توجه کرد که مطابقت برنامه‌ها با سلیقه‌های آنان به معنای خوبی و پربار بودن این برنامه‌ها نیست، اتفاقا طراحان برنامه‌های مذهبی باید به گونه‌ای عمل کنند که اهداف بلندتر از این برنامه‌ها عاملی برای جذب افراد مختلف باشد حتی اگر مطابقت کامل با سلیقه‌های آنان نداشته باشد.

 

سوال: برنامه‌ریز هیئت‌های مذهبی تا چه میزان برنامه خود را متناسب با شرایط روز جامعه و با هدف بالا بردن آموزه‌های دینی در فرد تهیه می‌کند؟

پاسخ: همانگونه که پیش از این نیز مطرح شد، تحول تدریجی ولی با سرعتی بیشتر در این زمینه مورد نیاز است، متاسفانه ما تاکنون مراکز آموزشی در این زمینه نداشته‌ایم که بتوانند با یک فرآیند آموزشی، تحولات مطلوب را ایجاد نمایند. برنامه‌ریزان هیئت‌های مذهبی از دل جامعه برخاسته‌اند و با عشق و علاقه این کارها را انجام می دهند، اما این عشق و علاقه کافی نیست، باید مدیریت بهینه این گونه تجمع‌ها نیز مورد آموزش قرار گیرد.

 

دکتر حسن بشیر: ضرورت جلوگیری از کالاسازی سواد رسانه‌ای و بازاری شدن آن

دکتر حسن بشیر:

ضرورت جلوگیری از کالاسازی سواد رسانه‌ای و بازاری شدن آن


 

 دکتر حسن بشیر،  رئیس هیئت علمی دومین همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعاتی در نخستین نشست مشترک شورای سیاستگذاری و هیئت علمی دومین همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعاتی از کالاسازی سواد رسانه ای و بازاری شدن آن انتقاد کرد.

دکتر حسن بشیر، رئیس هیئت علمی دومین همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعاتی در این نشست گفت: لازم است در دومین همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعاتی به مباحث سواد رسانه ای و اطلاعاتی عینیت بخشیده و از ذهنی گرایی پرهیز شده و به دنبال روش مندسازی آموزش، فرهنگسازی و گفتمان سازی سواد رسانه ای در سطوح ملی و محلی باشیم.

وی با انتقاد از کالاسازی سواد رسانه ای و بازاری شدن آن با طرح مباحث کم اهمیت در مورد سواد رسانه ای و اطلاعاتی و یا طرح جهت گیری های خاصی در این زمینه بدون توجه به ابعاد گسترده آن تاکید کردند که این وضعیت حاکی از یک انحراف در فهم واقعی سواد رسانه ای است که آموزش های آن می تواند به موضوع رسانه ها و محتوای رسانه ای ابعاد جدیدی را مطرح سازد. به همین دلیل شایسته است که همایش سواد رسانه ای و اطلاعاتی به مرکز آموزش های دائمی و چند بعدی سواد رسانه ای و اطلاعاتی تبدیل شود و از سقوط در انحراف های تک بعدی نگری و یا ارزیابی های به دور از واقعیت و ناامید کننده جامعه پرهیز نماید.

استاد دانشگاه امام صادق (ع) و مدیر اسبق آکادمی مطالعات عالی آکسفورد انگلستان تاکید کرد: بحث سواد رسانه ای و اطلاعاتی یک بحث ملی است که باید همه دستگاه ها دولتی و غیر دولتی، سمن ها، حوزه های علمیه، دانشگاه ها، مراکز علمی و خانواده ها در این زمینه همکاری داشته باشند و فعالانه در این عرصه حضور داشته باشند. انتظار ما از دانشگاه ها و مراکز علمی کشور به شکل خاص، طرح مباحث عمیق و تحلیلی در این زمینه در قالب تحقیقات مختلف می باشد که بتواند راهگشای وضعیت موجود در این زمینه باشد.

رئیس هیئت علمی دومین همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعاتی با اشاره به اهمیت طرح مباحث سواد رسانه ای توسط رسانه های جمعی، خواستار تشویق رسانه های جمعی به گفتمان سازی سواد رسانه ای شد و گفت: اعضای هیئت علمی دومین همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعاتی آمادگی دارند یادداشتهایی را در اختیار مطبوعات و خبرگزاریها قرار دهند و با همکاری صدا و سیما نشستهایی را طراحی کنند که در غنی سازی مباحث سواد رسانه ای و اطلاعاتی تاثیر جدی داشته باشند.

وی ضرورت توجه به دو رویکرد نظری و عملی در رابطه با سواد رسانه ای در تولید مقالات و انجام تحقیقات تاکید کردند و خواستار مشارکت جدی استادان، پژوهشگران، دانشجویان و کلیه علاقمندان به این حوزه علمی-اجتماعی در ارسال مقالات و تحقیقات خود شدند.

لازم به ذکر است دومین همایش بین المللی سواد رسانه ای و اطلاعاتی دوازدهم تا چهاردهم آبان ماه سال جاری همزمان با هفته فرهنگ عمومی در سالن همایش های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار خواهد شد. علاقه مندان جهت اطلاعاتی بیشتر میتوانند به نشانی اینترنتی MLiteracy.saramad.ir مراجعه نمایند.

 

ایده ای به نام «خانوادة شبکه ای»

ایده ای به نام «خانوادة شبکه ای»


اخیرا ایده «خانواده ی شبکه ای» به عنوان یکی از راه حلهای مناسب برای بکارگیری شبکه های اجتماعی و دور شدن از بداخلاقی های آنها توسط دکتر حسن بشیر، دانشیار دانشگاه امام صادق (ع) مطرح شده است که به همین دلیل با وی در این زمینه به صحبت نشسته ایم.

سوال: آقای دکتر بشیر، اخیرا متوجه شدیم که جنابعالی ایده ای را به نام «خانواده ی شبکه ای» مطرح کرده اید؟ لطفا این ایده را توضیح دهید؟

جواب: همانگونه که می دانید، موضوع شبکه های اجتماعی به یک مساله اجتماعی و یک موضوع فراگیر دولتی و عمومی تبدیل شده است. بحث بر سر این است که آیا می توان از بداخلاقی های شبکه های اجتماعی دور شد و از خوبی های آن بهره مند شد؟ آیا اصولا می توان این کار را انجام داد یا به دلیل اینکه کاربران، هر آنچه که می خواهند می توانند در این شبکه ها منتشر کنند، بنابراین، اقدام به پالایش آن کاری به شدت سخت و در حقیقت امکان ناپذیر است.

از طرفی امکان بستن همه این شبکه ها نه امکان پذیر است و نه به مصلحت. بهر حال، چه بخواهیم و چه نخواهیم موضوع فیلتر شکن ها جدی است و در آینده به احتمال قوی حتی بدون این فیلتر شکن ها می توان دسترسی کامل به این شبکه ها پیدا کرد. بنابراین، باید راههای دیگری را در این زمینه پیشنهاد کرد که بکارگیری شبکه های اجتماعی به شکل بهتری توسط افراد جامعه انجام گیرد. یکی از راههای مقابله با بدآموزی ها و بداخلاقی های شبکه های اجتماعی، مساله سواد رسانه ای است. بحث سواد رسانه ای فقط متعلق به این نیست که ما شناختی از رسانه و شیوه بکارگیری آن داشته باشیم. مهمتر از آن باید بدانیم که چگونه با رسانه باید تعامل داشته باشیم و محتوای آن را قرائت کنیم. اصولا بحث گزینش محتوایی در اینجا اهمیت ویژه ای پیدا می کند و شرایط و موقعیت های حاکم بر شیوه انتخاب محتوا.

اما مهمتر از آن، بنظر می رسد که یکی از راههای استفاده بهینه و مفید از شبکه های اجتماعی ایجاد فضاهای دوستانه و بخصوص خانوادگی در این شبکه ها است که بتواند به مثابه یک شبکه ی خانوادگی عمل نماید.

سوال: یعنی مقصود این است که بخشی از شبکه اجتماعی به شبکه خانوادگی تبدیل شود؟

جواب: آری. اما این موضوع نیازمند توضیح بیشتری است. در شرایط کنونی که تلفن های همراه و شبکه های اجتماعی بیشترین ابزارهای ارتباطی ما را تشکیل می دهند، وضعیت ارتباطی افراد، حتی در یک خانواده، دچار تغییر و تحول شده است. در حقیقت، همه روابط چهره به چهره، ملاقات های خانوادگی، صله رحم ها، و احوالپرسی ها نه تنها از حالت فیزکی خارج شده، بلکه حتی از حالت تماس تلفنی خارج شده و هم اکنون بیشترین ارتباطات از طریق پیامک ها و اکنون از طریق پیام گذاری در شبکه های اجتماعی مانند تلگرام صورت می گیرند. این یعنی «مرگ ارتباطی» یا حداقل «سکته ارتباطی» است. بنابراین، باید به این فکر افتاد که هم از طرفی این وضعیت را تغییر داد و هم از شبکه های اجتماعی به شکل مناسبتر استفاده نمود.

یکی از پیشنهاداتی که در این زمینه اخیرا مطرح کرده ام، تشکیل «شبکه ی خانوادگی» است که در شبکه های اجتماعی می توانند بخوبی شکل بگیرند. این شبکه ها، توسط افراد خانواده تشکیل می شوند و در این شبکه ها تلاش می شود که همه اعضای خانواده حضور داشته باشند و با همدیگر یک کانون گرم شبکه ای را ایجاد کنند. در این شبکه هر آنچه که مربوط به خانواده به شکل عمومی است می تواند درج شود و اعضای خانواده می توانند حداقل در یک فضای خوب و سالم همدیگر را ملاقات کنند. قطعا در چنین فضایی امکان درج محتوای غیراخلاقی وجود نخواهد داشت. حتما، همه افراد به گونه ای عمل خواهند کرد که ارتباطات و پیوند آنها با همدیگر بهتر و مستحکمتر باید باشد. بدیهی است که تلاش می شود از اطلاعات مفید همدیگر را آگاه سازند و بالاخره، مسائل جاری زندگی را با همدیگر در میان بگذارند. این وضعیت، یک فضای جدیدی از حضور هویتی را ایجاد خواهد کرد و مجموع خانواده در یک فضای مناسبی به دیدار همدیگر خواهند رفت.

سوال: آیا فکر نمی کنید که تقویت این شبکه ی خانوادگی، به ارتباطات چهره به چهره لطمه خواهد زد و این ارتباطات را به حداقل خواهد رساند؟

جواب: سوال خوبی است. بالاخره ما در شرایطی داریم زندگی می کنیم که این وضعیت دچار آسیب جدی شده است. بسیاری از ارتباطات به شکل مجازی در حال شکل گرفتن است. حتی اخلاق مبتنی بر صله ارحام و ارتباطات با اعضای خانواده و حضور در میان آنها تبدیل به ارتباطات از راه دور و مجازی شده است. علاوه بر این وضعیت، در شرایط جدید، مشکل بداخلاقی های موجود در شبکه های اجتماعی آسیب های زیادی را به افراد مختلف، بخصوص جوانان، وارد کرده است. بنابراین، باید به این مساله توجه کرد که حداقل برای کاهش این بداخلاقی ها، یا حداقل دورسازی افراد از این بداخلاقی ها از طرفی و از طرف دیگر ایجاد فضایی برای ارتباط خانوادگی که بتواند هویت سازی کند و تاریخ و فرهنگ یک خانواده را تثبیت کند، یکی از بهترین راهها ایجاد همین «شبکه ی خانوادگی» است.

سوال: بنظرتان این شبکه ی خانوداگی چه تاثیری در تقویت خانواده ها خواهد داشت؟

جواب: اصولا خانواده ها با دو شیوه ارتباطی مستحکم می شوند، یکی ارتباط رو در رو و آشنایی از نزدیک و دیگری در جریان قرار گرفتن در مورد مسائل و جریان های حاکم بر خانواده. این مسائل و جریان ها هویت افراد خانواده را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر، تاریخ خانواده، هویت ساز است و این تاریخ از طریق صحبت کردن و انتقال تجربیات و خاطره ها و برداشت ها شکل می گیرد و در ذهن افراد خانواده تثبت می شود و این خودش هویت ساز است. بنابراین، هویت یک خانواده محصول تاریخ و فرهنگ و ارتباط است که باید به این سه عنصر اساسی توجه کرد. در شبکه ی خانوادگی، می توان به همه این مسائل پرداخت. اتفاقا درج خاطره ها و تجربیات و مشکلات و راه حلها نه تنها همه افراد خانواده را در جریان تاریخ ساخت خانواده قرار می دهد، بلکه آنها را با تک تک این تجربیات و خاطره ها پیوند می دهد و در آن صورت یک «پیوند خانوادگی» ایجاد می شود. هم اکنون برخی از افراد، کانال خاص خودشان را مثلا در تلگرام ایجاد کرده اند که کارها و نوشته ها و یادداشت های خودشان را درج می کنند. چه خوب است که در این زمینه این مساله به خانواده ها نیز سرایت کند و خانواده ها برای ایجاد این فضای امن فرهنگی، کانالهای خانوادگی را ایجاد کنند و در این فضا به فرهنگ سازی میان اعضای خانواده بپردازند. من برخی از این کانالها یا شبکه های خانوادگی را دیده ام. در این شبکه ها بسیاری از مسائل فرهنگی، اخلاقی، دینی، تجربه ها، خاطرات، عکس ها و غیره درج می شوند و افراد یک خانواده بخوبی از آنها استفاده می کنند و دیدارهای مجازی خود را به مثابه یک عامل ارتباط قوی انجام می دهند. حداقل در این فضا دیگر از بداخلاقی ها خبری نیست. یعنی معمولا نمی تواند حضور پیدا کنند و ضمنا به شکل مناسب نیز بخشی از وقت و زمان بکارگیری سایر شبکه های دیگر را نیز بخود اختصاص می دهد که این خودش یک حرکت مطلوب و مفیدی است.