مصاحبه با خبرگزاری قران کریم درباره ارتباطات دینی و قرانی

خبرگزاری قران کریم (ایکنا) دوشنبه 23 شهریور 1388 17:04:31             شماره‌ خبر :464723 مخاطب‌محوری در کتاب‌های قرآنی و دینی/130 رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع):   ارتباطات دینی و قرآنی هیچ‌گاه دچار ریزش مخاطب نمی‌شود

گروه ادب: رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) با تأکید بر ضرورت توجه مخاطب در فرایند ارتباطات دینی گفت: ارتباطات دینی و قرآنی هیچ‌گاه دچار ریزش مخاطب نمی‌شود، بلکه این ارتباط‌گران هستند که دچار مشکل انتقال پیام شده و به لحاظ اینکه نمی‌توانند شرایط و موقعیت‌های مناسب و به موقع تولید پیام دینی را درک کنند، مخاطبان خود را از دست می‌دهند.

«حسن بشیر»، رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) با بیان این مطلب گفت: اصولاً انتقال و یا درک و تفسیر پیام ارتباطی بر مبنای «مخاطب» صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر، پیام‌ها با توجه به مخاطبان مختلف است که متنوع و متفاوت می‌شوند. از جهت دیگر، اصولاً مخاطب است که تعیین‌کننده محتوای پیام است. در اینجاست که گر‌چه تولیدکنندگان پیام، خالقان اصلی پیام‌ها هستند، اما این پیام‌ها بر مبنای نگاه تولیدکنندگان به مخاطبان تهیه و تولید می‌شوند. محور اصلی در هر پیام «مخاطبان» آن پیام هستند وی ادامه داد: بنابراین محور اصلی در هر پیام «مخاطبان» آن پیام هستند. ارتباطات دینی نیز از این ویژگی مهم برخوردار هستند، در حقیقت همانگونه که ارسال پیامبران بر مبنای زبان هر قوم شکل گرفته است، در ارتباطات دینی نیز مخاطبان؛ شیوه ارتباط، زبان ارتباط، محتوای ارتباط و جهت‌گیری ارتباط را تعیین می‌کنند. این استاد ارتباطات بین‌الملل تصریح کرد: تعیین این موارد به معنای ایجاد تغییر در مفهوم دینی ارتباط نیست، بلکه تأکید بر جنبه تفهیم و درک مخاطب از مفهوم و پیام دینی است که بدون آن، اصولاً ارتباطات دینی و کلاً ارتباط، محقق نمی‌شود. با چنین نگاهی به اهمیت مخاطب می‌توان گفت که نبود توجه به مخاطبان مختلف، در زمان‌ها، مکان‌ها، شرایط و موقعیت‌های گوناگون، نه تنها تأثیرگذاری پیام را به شدت کاهش می‌دهد، بلکه اصولاً در خیلی از موارد پیام را بی‌تأثیر خواهد کرد. وی با بیان این مطلب که بسیاری از پیام‌های دینی ما هم اکنون از این ضعف برخوردار‌ند، گفت: لذا تأثیرگذاری این پیام‌ها بر مخاطبان کاهش یافته است. عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در اشاره به مولفان قرآنی به عنوان نوعی از ارتباط‌گران دینی گفت: اسلام، آخرین دین آسمانی و قرآن کریم، آخرین پیام آسمانی برای تمام بشریت است. مفهوم این گفته این است که پیام قرآن، به گونه‌ای است که برای همه مخاطبان ارسال شده است. به عبارت دیگر، همه این مخاطبان باید از آن ادراک و فهم خاصی پیدا کنند. اما این مسأله به معنای این نیست که هر مخاطب در هر درجه‌ای از علم و فهم می‌تواند به‌همان اندازه‌ای که علمای قرآن و به‌طور کلی علمای دین از قرآن درک می‌کنند، از پیام قرآنی بهره‌مند شوند. مولفان قرآنی نقش مهمی به عنوان ناقلین امانتدار پیام قرآن به مخاطبان مختلف دارند بشیر افزود: قرآن کریم دارای ابعاد و ظهورهای بی‌شماری است که تنها عالمان به آنها می‌توانند تفسیرکننده و توضیح‌دهنده آن باشند. بنابراین، نقش مهمی باید برای مولفان قرآنی به عنوان ناقلین امانتدار پیام قرآن به مخاطبان مختلف قائل شد. این نقش، اهمیت زیادی در ایجاد رابطه دینی میان قرآن و مخاطبان مختلف ایجاد می‌کند. با چنین رویکردی است که مولف قرآنی باید بیش از هر چیز از تأویلات فردی و برداشت‌های شخصی در تفسیر پیام قرآن به دور باشد. تفسیر پیام قرآنی در درجه اول بر مبنای خود قرآن کریم و در مراحل بعدی بر مبنای احادیث و روایات مورد قبول و در نهایت بر مبنای اصول عقلانی مسلّم باید صورت گیرد. کشف پیام قرآن، در ابعاد مختلف آن، نیازمند عالمان آشنا به قرآن و اصول و مبانی دقیق اسلامی است مولف کتاب «تعامل دین و ارتباطات» در اشاره به نیازمندی‌های انتقال صحیح پیام قرآنی به مخاطبان گفت: کشف پیام قرآن، در ابعاد مختلف آن، نیازمند عالمان آشنا به قرآن و اصول و مبانی دقیق اسلامی است. از طرف دیگر انتقال این ابعاد مختلف معنایی از پیام قرآنی به مخاطبان مختلف، نیازمند توجه به درجه فهم، شرایط و موقعیت‌های خاص مخاطبان است. انتقال پیام قرآن کریم به یک کودک، قطعاً با انتقال آن به یک جوان، یک فرد بی‌سواد و یا تحصیلکرده باید متفاوت باشد. در اینجاست که مولفان قرآنی باید به زبان دیگری که زبان مخاطبان به معنای زبان تعامل و ارتباط و نه تنها زبان مورد تکلم، برای انتقال پیام قرآنی، آشنا باشند. گر چه ارتباط‌گران کنونی قرآن، با توجه به همه تنوع‌هایی که گفته شد، هنوز به مرحله مطلوب نرسیده‌اند، اما تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است که این مهم را در مسیر صحیح قرار داده است رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) گفت: از همین منظر است که مشکل اساسی در انتقال پیام قرآنی توسط مولفان و مفسران مزبور به وجود می‌آید. چرا تفسیر المیزان، به عنوان تفسیر برتر شناخته می‌شود و علیرغم وجود بسیاری از تفاسیر دیگر این تفسیر بیشتر مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. یکی از دلایل آن توجه مرحوم علامه طباطبایی، خالق این اثر بزرگ، به مخاطبان مختلف در نوشتن این تفسیر است. یعنی مخاطبان مختلف در درجات مختلف می‌توانند از این تفسیر بزرگ بهره‌مند شوند. یکی از مهمترین رازهای ماندگاری این اثر بزرگ همین است. وی در اشاره به وضعیت فعلی ارتباط‌گران قرآنی از لحاظ ارتباط با مخاطبان تصریح کرد: ارتباط‌گران قرآنی واژه وسیعی است که نه تنها به مولفان حوزه علوم قرآنی اطلاق می‌شود، بلکه می‌توان آن را به همه کسانی که به نوعی تخصصی در قرائت (قاریان)، ترجمه (مترجمان)، تفسیر (مفسران)، برداشت (مولفان) در پیام قرآنی دارند، نیز اطلاق داد. این دکترای جامعه‌شناسی ارتباطات (بین‌المللی) در ادامه تأکید کرد: ارتباط‌گران قرآنی علاوه بر همه این افراد که به نوعی از تخصص ویژه‌ای در این زمینه برخوردار هستند، شامل مداحان، مبلغان دینی، معلمان و هر فردی می‌شود که به نوعی از قرآن کریم در انتقال پیام دینی استفاده می‌کند. فراتر از آن، امروزه رسانه‌های مختلف اعم از رسانه‌های نوشتاری، شنیداری و یا مدرن که شامل اینترنت است، به ارتباط‌گران مهمی در این زمینه تبدیل شده‌اند. همه این افراد و امکانات جدید باید در استفاده کردن دقیق از پیام قرآن با محتوا و معنای مناسب، زمان و مکان مناسب، شرایط و موقعیت مناسب به شدت دقیق و هوشیار باشند. بشیر گفت: به نظر می‌رسد که گرچه ارتباط‌گران کنونی قرآن، با توجه به همه تنوع‌هایی که گفته شد، هنوز به مرحله مطلوب از نظر انتقال به موقع، دقیق، مطلوب و صحیح پیام قرآنی نرسیده‌اند، اما تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است که این مهم را در مسیر صحیح قرار داده است. نقش خبرگزاری قرآن در ارتباطات دینی و قرآنی وی با بیان این مطلب که یکی از کارهای مهمی که در این زمینه صورت گرفته، راه‌اندازی خبرگزاری قرآن کریم است، گفت: این خبرگزاری، رسانه‌ای مهم در انتقال پیام قرآنی است و به همین دلیل به یک ارتباط‌گر مهم قرآنی تبدیل شده است. هنگامیکه چنین رسانه‌ای آن هم در سطح جهانی با چندین زبان راه‌اندازی می‌شود، باید توجه کند که چه محتوایی را در چه زمان و موقعیتی باید به مخاطبان مختلف جهانی خود از قرآن ارائه کند. نویسنده کتاب «نقش مطبوعات در فرآیند نوسازی سیاسی و اجتماعی ایران» اظهار کرد: اگر این رسانه به یک رسانه منفعل تبدیل شود، تأثیرگذاری پیام قرآنی را می‌تواند به حداقل برساند. به عبارت دیگر اگر این رسانه قرآنی مهم بخواهد پیام‌های قرآنی در همه زمینه‌ها حتی خبری و گزارشی را منتقل کند، باید نه تنها به شکل یک رسانه کور و یا کاملاً بدون توجه به شرایط مخاطبان، هر پیامی را به صرف اینکه نسبتی با قرآن دارد و یا نامی از قران کریم در آن مطرح شده است، به مخاطبان منتقل کند. چه بسا مواردی وجود داشته باشد که از پیام قرآنی نیز بر علیه قرآن و یا بر علیه مفاهیم اصیل دینی استفاده شود. بنابراین در اینجا ارتباطگر قرآنی هم‌چون خبرگزاری مزبور باید نسبت به گزینش محتوایی، اهمیت زمانی، ضرورت مطرح کردن پیام، صحت پیام، مطابقت آن با اصول قرآنی و اسلامی، ناقل یا ناقلین پیام قرآنی توجه جدی داشته باشد. راه‌اندازی نمایشگاه‌های قرآن، ارتباط قرآنی در میان مخاطبان مختلف را تقویت می‌کند نویسنده مقاله «چهره‌ اسلام و مسلمانان در نگاه آمریکائیان» گفت: انقلاب اسلامی، بحمد الله، زمینه‌های وسیعی را برای طرح، پرورش و ارائه بهینه پیام قرآنی ایجاد کرده است. راه‌اندازی نمایشگاه‌های قرآنی، خود نوعی رسانه مهم قرآنی است که ارتباط قرآنی در میان مخاطبان مختلف را تقویت می‌کند. نگاهی به کتاب‌ها و تألیفات نشان می‌دهد که هنوز ما نتوانسته‌ایم در همه زمینه‌های قرآنی تألیفات جدی و با کیفیت مطلوبی داشته باشیم. قرآن کریم، روح زنده و ماندگار اسلام است. پیام آن باید به گونه‌های مختلف در همه زوایای حیات انسانی دمیده شود. اما می‌بینیم که هنوز ما در بخش‌هایی از آن دچار کوررنگی معنوی یا معنائی و مفهومی هستیم. هنوز نمی‌توانیم یا نخواسته‌ایم که به قرآن بیش از آنچه که تا‌کنون انجام گرفته، توجه کنیم. این استاد دانشگاه ادامه داد: ارتباط‌گران قرآنی زمانی می‌توانند که خود را در سطح مطلوبی از مسئولیت انتقال پیام قرآنی ببینند که پیام قرآن به برنامه زندگی، روح زندگی و معنای زندگی تبدیل شود و در همه زمینه‌ها راه‌گشای لحظه‌به‌لحظه حرکات و سکنات زندگی انسان‌ها شود. بدون رسیدن به این مرحله، نمی‌توان ارتباط‌گران قرآنی را در سطح مطلوبی از عمل و فعالیت ارزیابی کرد. بشیر در پاسخ به این پرسش که آیا در ارتباطات دینی با توجه به اصالت والای پیام توجه به مخاطب باید کمتر مورد توجه قرار گیرد، گفت: همانگونه که قبلاً نیز مورد اشاره قرار گرفت، اصولاً ارسال پیام باید با توجه به شرایط و موقعیت مخاطبان تهیه و تولید شود. این شرایط و موقعیت تنها به توجه به زبان تکلم، یا سطح و درک علمی بستگی ندارد. شرایط مزبور با موقعیت زمانی، مکانی و بسیاری از مسائل دیگر نیز می‌تواند پیوند قوی پیدا کند. هیچگاه تولید و حتی انتقال پیام دینی بدون توجه به مخاطبان آن پیام که می‌تواند در شرایط مختلف متفاوت باشد، نمی‌تواند از اهمیت برخوردار باشد. حتی در برخی از مواقع تولید این پیام می‌تواند، اثرات نامطلوبی را ایجاد کند. وی در توضیح مطلب فوق افزود: تصور کنید که بسیاری از کتاب‌ها و نوشته‌هایی که به خارج از کشور از طرف برخی از سازمان‌ها منتقل می‌شود و برای آنها زحمات زیادی نیز از نظر ترجمه و حمل و نقل و توزیع کشیده می‌شود، به علت اینکه مخاطبان این کتاب‌ها و پیام‌ها مورد توجه و ارزیابی دقیق قرار نگرفته‌اند، نه تنها غیرمفید بوده، بلکه در برخی از مواقع به ضد‌پیام نیز تبدیل شده‌اند. بنابراین توجه به نیازهای مخاطبان، چه به دلیل علایق و سلایق مختلف آنان، و چه به علت نیازهای روحی، معنوی و علمی آنان، برای انتقال پیام قرآنی از اهمیت حیاتی برخوردار است. عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان این مطلب که پیام قرآن آنقدر گسترده، عمیق و همه‌شمول است که می‌تواند مخاطبان مختلف را تغذیه روحی و معنوی کند، گفت: آنچه که در این زمینه مهم است، قدرت ارتباط‌گران قرآنی است که چه پیامی را با چه محتوایی، در چه زمانی، در چه مکانی و در چه شرایطی به مخاطبان منتقل می‌‌کنند. در اینجاست که تطابق محوری میان پیام، ارتباطگر و مخاطب باید به وجود آید. به گفته بشیر، مولف قرآنی باید بیش از هر چیز از تأویلات فردی و برداشت‌های شخصی در تفسیر پیام قرآن به دور باشد. وی معتقد است، حتی در شرایطی که برخی از مخاطبان به مسائل دینی بی‌توجه‌اند، به معنای نبود توجه آنان به اصل دین و نیاز به تفسیر دینی از جهان و زندگی نیست. در اینجاست که می‌توان گفت همیشه ارتباطات دینی وجود دارد. این ارتباطگرانند که باعث جذب یا دفع مخاطبان می‌شوند این پژوهشگر حوزه ارتباطات بیان کرد: اصولاً حتی افراد بی‌دین در شرایط خاص روحی به دنبال یک منجی هستند. این مسأله در خصوصیت فطری انسانها نهفته است. با چنین دیدگاهی می‌توان گفت که ارتباطات دینی همیشه وجود دارند. آنچه که در این زمینه با مشکل روبرو می‌شود، نوع این ارتباطات دینی، محتوای این ارتباطات، شیوه های تقویت و جهت‌دادن این ارتباطات است. در این زمینه نیز ارتباطگران از مسئولیت بالائی برخوردار هستند. اصولاً ارتباطگران هستند، که باعث جذب یا دفع مخاطبان می‌شوند. مخاطب همیشه وجود داشته و وجود خواهد داشت. تشنگان حقیقت و اصالت به تعداد همه انسان‌ها است. آنچه که در این زمینه با مشکل روبرو است، عدم وجود ارتباطگران دینی قوی است که بتوانند پیام دینی و پیام قرآنی را به شکل مناسب و شایسته منتقل کند. مهمترین مسأله نیز در این زمینه نداشتن شناخت کافی پیام توسط ارتباطگران و نبود توجه به نوع مخاطب است. بشیر در پایان اظهار کرد: با شناخت بهتر، عمیق‌ و دقیق پیام از یک طرف و شناسائی مخاطبان، زبان، درجه فهم و سطح نیاز آنان توسط ارتباطگران دینی از طرف دیگر، می‌توان به سطوح مطلوبی از انتقال پیام دینی به مخاطبان مختلف در داخل و خارج دست یافت.

اصل خبر در ایکنا

http://www.iqna.ir/Fa/news_detail.php?ProdID=464723

استفاده از این خبر ، با ذکر منبع بلامانع است.