باسمه تعالی
عنوان درس: نظریه های فرهنگ و ارتباطات
محل تدریس: دانشگاه امام صادق (ع)
زمان: نیمسال دوم-1390
مدرس: دکتر حسن بشیر
پست الکترونیکی: drhbashir@gmail.com یا bashir@isu.ac.ir
آدرس سایت: www.hbashir.blogsky.com
تلفن تماس: 88094913
توضیح درس و هدف آن:
در عصر اطلاعات و ارتباطات، تعامل فرهنگ و ارتباطات از ویژگی خاصی برخوردار می باشد. این ویژگی ریشه در تحولات تکنولوژی ارتباطات و حضور رسانه ها در جنبه های مختلف حیات انسانی دارد. تعامل مزبور نیز در سطح نظری و عملی انجام گرفته است که حاصل آن نظریات مختلفی است که تعامل فرهنگ و رسانه ها و تاثیرات متقابل آنها بر همدیگر را در بر دارد.
شرایط جدید به وجود آمده از تعامل مزبور ظهور مکاتب فرهنگی نوینی را فراهم ساخته است که عمدتا ناظر بر تحولات و تغییرات فرهنگی، سازمان ها و نهادهای فرهنگی و گفتمان ها و نشانه های فرهنگی می باشند.
ادامه مطلب ...
باسمه تعالی
طرح درس سیاست ها و مسائل فرهنگ و ارتباطات جهان (دکتری)
مدرس: دکتر حسن بشیر
مقطع: دکتری (3 واحد درسی)
زبان تدریس: انگلیسی
محل تدریس: دانشگاه امام صادق (ع)- دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات
زمان: نیمسال دوم- 1390 (یکشنبه ها از 8 تا 12 صبح)
پست الکترونیکی: drhbashir@gmail.com
وب سایت: www.hbashir.blogsky.com
تلفن تماس: 88094913
در این درس پنج حوزه مهم فکری-نظری، رویکردی-روشی و مساله محوری-سیاست گذاری تعیین شده اند که هر کدام زیرمجموعه های درسی خاص خود را خواهند داشت.
انتشار مقاله سیاست فرهنگی تفاوت در بازنمایی حجاب اسلامی در رسانه های غرب
در فصلنامه تحقیقات فرهنگی (دوره چهارم، شماره 3، پائیز 1390، صص 69-45)
دکتر حسن بشیر
چکیده
حجاب یک نشانه است. نشانهای از تفاوت فرهنگی که در جوامع مختلف ظهور و بروز متفاوت دارد. در این مقاله بر حجاب اسلامی مسلمانان در غرب، از یک سو به مثابه «هویت اسلامی» و از سوی دیگر به عنوان نشانهای از «تفاوت فرهنگی» با جامعه غربی تأکید میشود. این نشانه اسلامی نهتنها، مسلمانان را به عنوان یک گروه دینی، یک اقلیت وابسته به شرق و یک جمع متفاوت با سنت غالب فرهنگی غرب که در بیحجابی و آزادی از حجاب به معنای پوشش بدن برای زنان، معرفی میسازد، بلکه فراتر از آن، یک گفتمان دینی و فرهنگی متفاوت را در جوامع غربی مطرح میسازد که میتواند به عنوان چالشی برای گفتمانهای حاکم که در شاخصهای آزادی، لیبرالیسم و فمینیسم شکل گرفتهاند، تلقی شود.
تحلیل گفتمانیِ محتوای برخی از اخبار و گزارشهای رسانههای غربی در این زمینه، نشاندهنده ظهور روشهای جدید گفتمانی در طرح مسائل مربوط به اسلام و مسلمانان بهطورکلی، و مسئله «حجاب اسلامی» به شکل ویژه، به عنوان شیوهای برای تقابل «هویت اسلامی» با «هویت غربی» است که متأثر از مطالعات شرقشناسانه در دو رویکرد قدیم و جدید است. این روش جدید گفتمانی در تلاش است که رویکرد «من و دیگری» در شیوههای جدید «غیریتسازی» بر مبنای «سیاست فرهنگی تفاوت» را نهادینه سازد.
واژگان کلیدی: اسلام، مسلمانان، حجاب، نشانهشناسی فرهنگی، سیاست فرهنگی تفاوت، مطالعات نوشرقشناسی، مطالعات استعمارگرایی جدید.
راه اندازی نزدیک سایت نظریه های ارتباطات
جناب آقای دکتر آذری، استاد محترم ارتباطات، با همت بلندی که دارند در صدد راه اندازی سایت نظریه های ارتباطات است. نامه ذیل را نیز برای همه دانشجویان و استادان گرامی نوشته اند که بدینوسیله اعلام می گردد.
بنظرم می رسد این کار، یک اقدام مهمی است که با همت بلند دکتر آذری امکان تحقق آن وجود دارد. بنده به نوبه خودم آمادگی همکاری دارم، امیدوارم که همه استادان و دانشجویان عزیز در این زمینه یار و یاور ایشان در این اقدام بزرگ باشند.
نامه دکتر آذری و توضیحات سایت به شرح ذیل است.
توضیحات بیشتر در سایت ذیل است:
سلام علیکم
با عرض احترام و ادب خدمت همه ی دانشجویان و علاقه مندان و نیز استادان گرامی و خدمت گذار به حوزه ی علم ارتباطات
به اطلاع می رسانیم که جدول ذیل کاری آغازین ومقدماتی در معرفی ، تخصص و اندیشه ، و آثار نظریه پردازان ارتباطات است که به طور فشرده و مختصر خدمتتان ارائه می شود و انشاالله قرار است که در آینده یی نزدیک به صورت یک وب سایت مستقل و کتاب کمک درسی و مرجع به همه ی ارتباط پژوهان گرامی تقدیم و ارائه شود. آن چه در این وب سایت مد نظر است بدین قرارند
الف- معرفی و مرور کامل تاریخ، فلسفه و زندگی و اندیشه های هر نظریه پرداز ارتباطی مورد نظر و پیوند های مرتبط با کارهای او در سایت های دیگر
ب- ارائه و باز اندیشی نسبتا جامع هر نظریه در هدف/تعریف/تاریخچه و جهت گیری/ویژگی ها و مفرو ضات اساسی. همچنین توجه به نقاط ضعف و قوت آنها در آرای مربوطه و نقد و بررسی آن ها
ج-کاربُرد نظریه های ارتباطی در عمل و تمرکز تخصصی بر سیر روند تکوینی آن جهت بومی سازی و ایجاد الگوهای مشابه و هم تراز در تجارب عملی رسانه های ایران و جهان
د- به روز رسانی هر نظریه در آخرین نسخه ی وضعیتی اش که شامل کتاب ها ،مقالات علمی پژوهشی و سخنرانی هایی که امکان استفاده ی همزمان به صورت دانلود یا آپلود را دارند
ح-ارائه ی نقد های مرتبط از سوی کارشناسان و استادان داخلی و خارجی جهت ارزیابی و استفاده ی عملی هر نظریه و پوشش حرفه یی و تخصص آن در حیطه ها و قلمروهای انتقادی
و ... موارد دیگر که امیدواریم در زمان های آتی به آن بپردازیم.
غلامرضا آذری
GHOLAM-REZA AZARI(Ph.D).)
ASSISTANT PROFESSOR
ISLAMIC AZAD UNIVERSITY
CENTRAL BRANCH OF TEHRAN ( TEHRAN UNIT)
TEL:09127168810
نام درس: ارتباطات بین الملل و میان فرهنگی
تعداد واحد: 3
نوع واحد: نظری
پیش نیاز: مبانی علم سیاست و ارتباط جمعی
درآمد:
این درس شامل دو حوزه مطالعاتی "ارتباطات بین الملل" و "ارتباطات میان فرهنگی" است که در 16 جلسه ارائه خواهند شد. توجه به مفاهیم اساسی این دو حوزه مطالعاتی، ساختارها و کارکردها، و نیز دیدگاه اسلامی و وضعیت جوامع اسلامی در این رابطه، از اهم موضوعاتی است که مورد مطالعه و بررسی قرار خواهند گرفت.
ادامه مطلب ...به کوشش: هوشنگی، حسین Houshangi, Hossein
پاکتچی، احمد Pakatchi, Ahmad
عنوان: بنیادگرایی و سلفیه؛ بازاندیشی طیفی از جریانهای دینی
محل نشر: ناشر، سال نشر: تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1390
مشخصات ظاهری: 511 ص
فروست: دانشگاه امام صادق(ع)؛ 271: سیاست اسلامی؛ 27
عنوان اصلی: Fundamentalism Salafiyya; Identification of a Range of Religious Factions
قیمت: 90000 ریال
شابک: 9786002140548
نوبت چاپ: چاپ اول
نوع جلد: رقعی (شومیز)
موضوع: 1. سلفیه ـ مقالهها و خطابهها .ـ 2. بنیادگرایی اسلامی ـ مقالهها و خطابهها .ـ 3. بنیادگرایی ـ مقالهها و خطابهها
چکیده
بنیادگرایی به عنوان اصطلاحی غربی از سوی پژوهشگران به وام گرفته شد تا بر طیفی وسیع از جریان های احیاگر، سلفگرا و اسلام گرا اطلاق شود که در عین تنوع وتفاوت هایی، با نوعی عطف نظر به قرآن و بنیادهای عملی و عقیدتی صدر اسلام، و با تهذیب آن از زنگارها، با مقاصد سیاسی به تجدید حیات اسلام روی آورده اند. به کارگیری اصطلاحی واحد و در عین حال برگرفته از فرهنگی دیگر، منشأ آشفتگی ها و آمیختگی هایی شده است؛ به گونه ای که بعضا ویژگی هایی اختصاصی به سایر جریان ها نیز تعمیم داده شده است. آنچه به ویژه خطیر بودن مسئله خلط را مشخص می کند، یکسان انگاری جریان های تندرو و افراطی سلفی همچون القاعده و طالبان با جریان اسلام انقلابی و سیاسی در ایران است. حال آنکه از طرفی مخالفت گروه های یاد شده سلفی با اصل تشیع تا حد تکفیر هم بالا گرفته است و از سوی دیگر جریان تفکر شیعی که پشتوانه انقلاب اسلامی ایران است، خود از منتقدان جدی جریان تندرو سلفی و عملکرد آن محسوب می گردد. بر این اساس، بررسی مفهومی بنیادگرایی و مفاهیم مشابه مانند اسلام گرایی، اسلام سیاسی، اسلام انقلابی، اصلاح گرایی، احیاگری و بیداری اسلامی، و تمایز نهادن میان جریان های گوناگون سلفی سنی و غیر سنی از سویی، و مشخص کردن وجوه فارق در مبانی ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران از این جریانها، واجد اهمیت بالایی است. طبیعتا این فرقگذاری به لحاظ علمی در پرتو مداقه در مؤلفه های نظری و عملی این جریان ها و توجه به تفاوت طیفی آنها در بسیاری موارد است؛ به دیگر سخن، اختلافات نوعا در تأکید افراطی بر یک آموزه یا اصل در برابر اتخاذ موضع متعادل نسبت به آنهاست.
کتاب حاضر در سیزده فصل به شرح زیر منتشر شده است. فصل اول با عنوان «تعریف و رابطه دو مفهوم»؛ در طرح حاضر نیز کوشش شده است یک تعریف شبکهای با رویکردی میانرشتهای ـ البته محدود به جهان اسلام و از منظر مسلمانان ـ دربارة بنیادگرایی و رابطة آن با پدیدة دینی سلفیه ارائه شود. آن اندازه که به زمینههای تاریخی موضوع مربوط میشود، هم تاریخ مکتوب و هم زمینههای اجتماعی- فرهنگی این جریان در بستر تاریخیاش کاویده شده است. در ادامه، زیرساختهای نظری جریانهای بنیادگرا/ سلفی از منظرهای متنوع دینشناختی، حقوق، علوم سیاسی و مطالعات فرهنگی مورد تدقیق قرار گرفته است تا تصویری چندجانبه و میانرشتهای از تحقق نظری بنیادگرایی ارائه شود. فصل دوم با عنوان «زمینههای تاریخی سلفیه»؛ نگارنده از زمان بوجود آمدن سلفیه از سدههای نخست تا زمان حال را بررسی کرده است. فصل سوم با عنوان «بنیادگرایی سلفی: مبانی مشترک نظری»؛ با اذعان به دشواری تحدید مفهومی و مصداقی آنچه بنیادگرایی خوانده میشود، این مقاله میکوشد برخی از بنیانهای نظری اندیشة سلفی و بنیادگرایی را با تأکید بر آثار ابنتیمیه، قطب و محمد بن عبدالوهاب آشکار کند. فصل چهارم با عنوان «تاریخ فرهنگی سلفیه: از متن گرایی تا زمینه گرایی»؛ بیان میدارد که جریان سلفیه در دو رویکرد «متنمحور» و «زمینهمحور» باعث ایجاد گرایشهای مختلف در جامعه اسلامی شده، که اولی گرایش اخباریگری و وهابیگری و دومی نوگرایی اسلامی و احیای هویت اسلامی را به دنبال داشته است. این مقاله به دنبال بررسی تاریخ فرهنگی سلفیه از متنگرایی تا زمینهگرایی میباشد. فصل پنجم با عنوان «آموزهها در حوزه تهذیب دینی»؛ ضمن بررسی پیشینه تاریخی، به بررسی جریانهای معاصر اهل سنت، و تشیع پرداخته شده است. فصل ششم با عنوان «نگاهی به عدالت در آراء اندیشمندان سلفی معاصر»؛ نگارندگان در این مقاله به بررسی آرای برخی از اندیشمندان سلفی در خصوص عدالت پرداختهاند. بر همین اساس؛ برخی عدالت را در زمره اوصاف حاکم و یا بهعنوان وظیفهای برای حکومت به بحث گرفتهاند و برخی دیگر با نیمنگاهی به مباحث عدالت در غرب به این مقوله پرداختهاند، دستهای دیگر به بحث از عدالت در روابط میان ملل اشاراتی داشتهاند. برخی اندیشمندان سلفی عدالت را در نسبت آن با مساوات و از منظر مادی و اقتصادی به بحث گذاشتهاند. آنچه در این میان حائز اهمیت است، تلاش دستهای از اندیشمندان سلفی برای تقلیل کلیت اسلام به مقوله عدالت است. اینان چنان از ظلم و استبداد اجتماعی متأثر بودهاند که در تفسیر خود از عدالت، اسلام را مترادف با عدالت تفسیر کردهاند، بهنحوی که اگر عدالت در جامعه برقرار شود، گویی که اسلام و احکام اسلامی نیز به مرحله اجرا درآمده است. در ادامه به تبیین دیدگاههای مختلف میپردازیم. فصل هفتم با عنوان «بازخوردهای بنیادگرایی و سلفیه: چالشهای نظری با جریانهای روشنفکری و سنتی»؛ نگارنده در پی مقایسة تاریخی سه جریان بنیادگرایی با جریانهای روشنفکری و سنتی؛ از جهت شناخت تقابلها در حوزة مبانی نظری هر یک میباشد. در بخش نخست، به تقابل بنیادگرایی با نظامهای مدرنیته و اندیشة سکولاریسم بهمثابة بدعت و کفر برخورده و رویکرد تطبیق شریعت نزد بنیادگرایان تحلیل شده است. در بخش دوم، تقابل با سازمان سنتی روحانیت و تطورات تاریخی اندیشة دینی بررسی شده و نگرش ایدئولوژیک و انحصارگرایانه و شمولی بنیادگرایان به برداشت دینی خود مورد مطالعه قرار گرفته است. در پایان شاخصههای ارائه شده، در خصوص دو نمونة معاصر بنیادگرایی شیعی در عراق تطبیق داده شده است. فصل هشتم با عنوان «زمینه های اجتماعی رشد بنیادگرایی و سلفگرایی در عصر مدرن در جهان اسلام»؛ پس از بررسی تعاریف و برداشتهای مهم از بنیادگرایی اسلامی در ادبیات معاصر جامعهشناسی دین، با اتخاذ رویکردی جامعهشناختی و با روش توصیفی- تحلیلی به نقش اساسی تغییرات اجتماعی حاصل از برخورد جامعة مسلمان با پدیدة مدرنیته و مدرنیزاسیون میپردازد. براساس دیدگاه و فرضیة متخذ در این مقاله، پیامدهای مدرنیته در جوامع اسلامی یکی از اصلیترین عوامل بروز بنیادگرایی بودهاند. عوامل فرعی دیگری نیز در پیوند با ایفای نقش مدرنیته مورد بررسی قرار گرفتهاند که مهمترین آنها عبارتاند از: عصبیت قومی و عربی، فقدان دموکراسی، فقدان تحصیلات کلاسیک دینی و برخی رویدادهای منجر به بازگشت دین در کشورهای مختلف اسلامی. مقاله سپس به زمینههای کنونی موجود در جهان اسلام برای بنیادگرایی اشاره کرده و تداوم گرایشات اینچنینی را بر پایة دادههای تاریخی پیشبینی کرده است. فصل نهم با عنوان «جریان شناسی بنیادگرایی در جنبش های اسلامی»؛ بر آن است تا بنیادگرایی را ابتدا براساس وضع تعیینی آن تعریف نموده و در ادامه، با تطبیق نهادها با یکدیگر نه با نگاه ارزشی، بلکه بهصورت پدیدههایی عینی و FACTهایی تاریخی، جنبشهای بنیادگرای اسلامی را مورد شناسایی قرار دهد. فصل دهم با عنوان «ارزش (ضد) امنیتی بنیادگرایی؛با تأکید بر نهضت سلفی- وهابی»؛ نگارنده، ضمن ارائة الگوی امنیتی ایجابی، به بررسی پیامدهای امنیتی ناشی از ظهور بنیادگرایی سلفی در گسترة جهان اسلام و نظام بینالملل پرداخته و نشان داده که چگونه آسیبهای ناشی از این حرکت بر فرصتهای احتمالی ناشی از آن، غلبه دارد. فصل یازدهم با عنوان «نسبت بنیادگرایی و زیرساخت های فکری انقلاب اسلامی»؛ به دنبال بررسی نسبت بین زیرساختهای انقلاب اسلامی و اصول بنیادگرایی است. به عبارت دیگر، سئوال میکند که آیا اسلامگرایی براساس قرائت شیعی آن که زیربنای ایدئولوژیکی انقلاب اسلامی است، یک ایدئولوژی بنیادگرا محسوب میشود؟ بر همین اساس در این مقاله شش رکن برای بنیادگرایی توضیح داده میشود که ایدئولوژی انقلاب اسلامی در برخی موارد با آن دارای اشتراک و در مواردی دیگر همراه است. از جمله اینکه هر دو مبانی دینی را مادة اصلی تفکر سیاسی میدانند، اما از بُعد افراطگرایی و رهیافت دگماتیک در مشی دینی با هم اختلاف دارند. فصل دوازدهم با عنوان «بازشناسی بنیادگرایی و سلفیه در دوران معاصر با تأکید بر طالبان و القاعده»؛ تلاش دارد ریشههای دینی و سیاسی تفکر سلفی و آموزههای جنبشهای رادیکال سلفی معاصر بهویژه القاعده و طالبان مورد بررسی اجمالی قرار گیرد. فصل سیزدهم با عنوان «بنیادگرایی و اصلاح طلبی سلفی: نحوة مواجهه با جایگاه زن در جامعه»؛ کوشش دارد تا با تفکیک موضع بنیادگرایان و سلفیه - که خواهان اصلاح جوامع اسلامی بودند- با نظر به تعریفی که هر یک از آنها دربارة هویت فردی و اجتماعی زنان ارائه دادهاند، به تبیین آرای آنان در باب جایگاه زنان پرداخته شود. ضمن توجه به تحولات دو سدة اخیر و طرح جنبههای مختلف مباحث مربوط به هویت زنان، آرای متفکران هر دو جریان درخصوص دو مسئلة بنیادین آموزش زنان و خانواده بررسی میشود.