معرفی کتاب باگدیکیان

معرفی کتاب باگدیکیان

منبع: انحصار نوین رسانه ای، بن اچ.باگدیکیان، 1385، ترجمه علی رضا عبادتی، تهران، روایت فتح،184ص.

معرفی کننده: مصطفی پورمحمدی

درس: ارتباطات بین الملل و میان فرهنگی

مدرس:‌ دکتر حسن بشیر

کتاب انحصار نوین رسانه ای از آثار مشهوری است که به انتقاد از وضعیت دموکراتیک رسانه های ایالات متحده می پردازد. این کتاب سالهاست که با به روز رسانی اطلاعات توسط نویسنده تجدید ویرایش و چاپ می شود. در کشور ما نیز ویرایش قبلی همین کتاب با نام انحصار رسانه ها توسط آقای داوود حیدری ترجمه شده است که در سال 1374 توسط مرکز تحقیقات رسانه ها به چاپ رسیده است.آنچه که توسط انتشارات روایت فتح به چاپ رسیده است ویرایشی است که در سال 2004 توسط انتشارات بوستون در ایالات متحده منتشر شده  است. این کتاب شامل شش فصل و یک پیشگفتار است که عبارتند از:رسانه های عادی برای مردمی غیر عادی، پنج بزرگ، تمام اخباری که برای چاپ مناسب نیستند، همه اخباری که مناسب چاپ هستند، کاغذ در عصر دیجیتال و عصیان و درمان.

هدف اصلی کتاب در واقع نشان دادن این واقیت است که امروزه رسانه ها، به ویژه در ایالات متحده به صورت جزئی از شبکه پیچیده نظام سلطه اقتصادی و سیاسی در آمده اند که به هیچ روی حاضر به انتقاد از صاحبان قدرت و پول، که مالکان اصلی این رسانه ها نیز هستند ، نمی شوند.این کتاب با ارائه اطلاعات فشرده، دقیق و حیرت آور شبکه های پیچیده مالکیت رسانه ها، تعامل سازمان های رسانه ای با سیاستمداران و سرمایه داران ،و ساز و کار سوددهی و اعتبار یابی رسانه ها را پیش روی خواننده میگشاید و او را با خود در قضاوت ها همراه میکند.این کتاب همچنین با شناساندن ماهیت و ارتباطات میان مشهورترین، بزرگ ترین و قدرتمند ترین سازمان های رسانه ای جهان، یعنی پنج غول بزرگ رسانه ای ایالات متحده باعث میشود تا در مقام مصرف کننده محصولات این رسانه ها بتوانیم  به شناخت عمیق تری از آنچه در پشت پرده اتفاق میافتد دست یابیم. این کتاب نمیخواهد با انتقاد از رسانه های آمریکایی «پایه های تمدن غرب »را به لرزه در بیاورد بلکه با تکیه بر قوانین ایالات متحده و ارزشهای دموکراتیکی چون آزادی بیان،رویه انصاف و... اعتراض خود را نسبت به پایبند نبودن رسانه ها به همین ارزش ها بیان می کند.

در دهه هشتاد میلادی مالکیت رسانه های ایالات متحده در اختیار حدود پنجاه شرکت رسانه ای بود که این تعداد هم اکنون به پنج سازمان کاهش یافته است.پنج سازمان عظیم رسانه ای که مالکیت اکثریت قریب به اتفاق رسانه های ایالات متحده و رسانه های دیگری در سطح بین المللی را بر عهده دارند.این سازمانها که از ادغام سازمان های رسانه ای کوچکتر به وجود آمده اند،در عین حال که با هم در بعضی از قسمت ها سرمایه گذاریهای مشترک دارند،هر کدام در یکی از حوزه های رسانه ای تخصص و تسلط بیشتری را برای خود محفوظ نگاه داشته اند:

1- ای ا ال تایم وارنر به عنوان بزرگ ترین این شرکت ها حاصل ادغام سه شرکت بزرگ امریکن آنلاین،تایم،و برادران وارنر است.امریکن آنلاین بزرگترین ارائه کننده خدمات اینترنتی، تایم بزرگترین مجموعه مجلات ایالات متحده و وارنر از شرکتهای غول پیکر تولید محصولات چند رسانه ای از قبیل موسیقی و فیلم سینمایی است. بنا بر این این شرکت با یک ادغام افقی و عمودی در هر دو زمینه محتوای رسانه ای و کانال ارتباطی به تسلطی غیر قابل انکار رسیده است.   

2- والت دیزنی،شرکت دیگری است که ابتدا با کار در حوزه نقاشی متحرک کودکان شروع کرده است و هم اکنون در قلب هالیوود قرار دارد. از املاک این شرکت می توان به هشت استودیوی فیلم سازی در هالیوود، هشت انتشارات کتاب،سی ایستگاه رادیویی،یازده کانال کابلی و سیزده کانال تلویزیونی بین المللی و... اشاره کرد که همگی تنها بخشی از املاک این غول رسانه ای را تشکیل می دهند.

3- نیوز کورپ مورداک شرکت دیگری است که به همت رهبر زیرک و تیزهوش ویهودی آن ،روپرت مورداک توانسته است به رسانه ای قدرتمند،سودآور و با جایگاهی مستحکم تبدیل شود.مورداک توانسته است به صورت منسجمی مجموعه رسانه های خود را اداره کند به طوری که مجموع آنها یک شبکه به هم پیوسته را تشکیل می دهد که بخش های مختلف خود را تایید و پشتیبانی می کند.او برای موفقیت و پیشروی در گسترش امپراطوری اش حتی حاضر است مدتی گرایشات سیاسی خود را به حالت تعلیق در آورد.

4- وایاکام چهارمین غول رسانه ای ایالات متحده است .این شرکت که شکل امروزین خود را بیش از هر چیز مدیون خرید شبکه سی بی اس در سال 1999 است، در صنعت فیلم سازی ،و در ایجاد و رعایت استانداردهای خبری در ایالات متحده(در شبکه سی بی اس) از زمان جنگ جهانی دوم مشهور است.

5- برتلزمان پنجمین کمپانی رسانه ای ایالات متحده است که گر چه در جایگاه پنجم تکیه زده است،اما به دور از رقابت سنگین دیگر شرکت ها بر سر برتری و سود بیشتر،در حوزه نشر کتاب فرمانروایی می کند.این شرکت از آن رینهارد موهن،پیرمرد هشتاد و شش ساله آلمانی است و هم اکنون میان اعضای هیئت مدیره بر سر این مسئله که چه کسی جانشینی او را به عهده خواهد گرفت رقابت و درگیری وجود دارد.

در کتاب انحصار نوین رسانه ای به این سوال پاسخ داده میشود که چگونه سیاستمداران و رسانه ها با هم همکاری می کنند و منافع مشترک یکدیگر را تضمین مینمایند. در واقع بنگاه های رسانه ای آرای سیاستمداران و مخارج انتخاباتی آنان را عهده دار می شوند و سیاستمداران نیز قوانینی را تصویب میکنند که تضمین کننده سود و سلطه بیشتر کمپانی های رسانه ای باشد.

همچنین در این کتاب می توانید به فرآیندی پی ببرید که در آن تمایلات سرمایه گذاران در بازار بورس بر تعیین میزان اخبار و گزارش های تحلیلی در رسانه ها تاثیر می گذارد. در واقع نگاه صرفا اقتصادی به رسانه ها آنها را مجبور کرده است تا قبل از کیفیت برنامه ها به فکر میزان سود قطعی خود باشند.

در فصل سوم کتاب ،تمام اخباری که برای چاپ مناسب نیستند،باگدیکیان به بیان و نقد عملکرد نامطلوب رسانه ها در مورد جنگ آمریکا وعراق و فریب افکار عمومی می پردازد.

در فصل چهارم نیز، آثار نامطلوب انتشار اخبار کذب و عدم انعکاس حقیقت را بر افکارعمومی بیان می کند و کل انعکاس گسترده خبری جنگ عراق را پوششی خبری برای جلوگیری از انعکاس اخبار نابسامانی های اقتصادی در ایالات متحده بر میشمارد.

فصل پنجم به جایگاه رسانه های چاپی در دوران رسانه های دیجیتال می پردازد و نقش آن را در بافت اجتماعی ایالات متحده بررسی میکند.به نظر نویسنده بقای رسانه های چاپی محلی برای حفظ روند دموکراتیک اداره ایالات متحده ضروری است.

فصل ششم کتاب نیزسرانجام به جنبش های اصلاحی و اعتراضات پراکنده ای می پردازد که در مقابل اقتصادی شدن رسانه ها و انحصار رسانه ای در ایالات متحده ایجاد شده است.در این بیان،نویسنده نقش ویژه ای برای جوانان نسل رسانه های دیجیتال(و به ویژه اینترنت) قائل می شود که از ابتدا با نیازها و اقتضائات این دوران آشنا شده اند و توانایی شکل دادن جنبش های اجتماعی را با امکانات رسانه ای در اختیارشان دارند.

خواندن این کتاب برای مخاطب ایرانی، به غیر از آنکه به او در یافتن دیدگاهی جهانی در مورد تحولات رسانه ای کمک میکند،می تواند این دید را نیز بدهد که شاید بهترین راه حل برای مشکلات محتوایی رسانه های داخلی، شتاب گرفتن به سمت خصوصی سازی آنها نباشد. اگر قائل به این باشیم که در مسیر خصوصی سازی کشورهای پیشرفته از ما مسیر ببیشتری را طی کرده اند، نگاهی به وضعیت فعلی آنان می تواند ما را از خطرات و آسیب های آینده این مسیر در کشورمان آگاهی بخشد. به هر حال با آگاهی یافتن از این حقیقت که همواره دیدگاه های سیاسی با حمایت از برخی رسانه ها خود را – راست یا کج – به افکار عمومی مینمایانند، تحمل این حقیقت که در کشور ما نیز دیدگاه های سیاسی رسانه هایی را در اختیار بگیرند چندان تلخ نخواهد شد. هر چند که حفاظت از حدود آزادی بیان و جلوگیری از انحصارهمچنان که یک ارزش دموکراتیک است یک ارزش انسانی نیز میتواند قلمداد شود.به هر حال چه بسا که با خصوصی سازی رسانه ها باز هم شاهد انحصار های غیر رسمی و بی محتوایی ناشی از نگاه اقتصادی در رسانه های عمومی خود باشیم.